Προς τη ΔΙΕΘΝΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΟΥΝΕΣΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Αγαπητοί Επίτροποι,

Το παρακάτω είναι ένα συνοδευτικό γράμμα για την επισυναπτόμενη απάντησή μας στις αναφορές σας «Εκπαίδευση σε έναν κόσμο μετα-κορωνοϊού» του Ιουνίου 2020 και «Ενημέρωση Προόδου» του Μαρτίου 2021

Είμαστε μια διεθνής ομάδα αποτελούμενη από το διευθυντή ενός εθνικού καινοτομικού εκπαιδευτικού προγράμματος μεγάλου βεληνεκούς, τον αντιπρόεδρο μιας ευρείας ευρωπαϊκής δημοκρατικής οργάνωσης για την εκπαίδευση, έναν σχολικό επιθεωρητή, εκπαιδευτικούς που δημιούργησαν καινοτομίες στα σχολεία τους στον Καναδά, το Ισραήλ, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, και έναν ειδικό στα ανθρώπινα δικαιώματα που είναι επίσης γονέας.

Στηρίζουμε απόλυτα την άποψή σας πως τα πράγματα πρέπει να κινηθούν διαφορετικά. Διατηρώντας την κληρονομιά της ελεύθερης δημόσιας εκπαίδευσης για όλους, όπως ξεκάθαρα δηλώνεται και απαιτείται στην Ατζέντα των Η.Ε. για τη ‘Βιωσιμότητα 2030 – Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης 4 (SDG4)’, υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη για μια διαφορετική μορφή εκπαίδευσηςˑ για μια διαφορετική μορφή σχολείουˑ και πράγματι, για μια νέα μορφή θεσμού, όπως εστίες κοινοτήτων μάθησης συνδεδεμένες με ευρύτερα οικοσυστήματα που θα προσφέρουν τη δυνατότητα δια βίου μάθησης για όλες τις ηλικίες, όπως υπαινίσσεται στο SDG4 και στις αναφορές σας. Μοιραζόμαστε την αγωνία σας σχετικά με τη δυνατότητα των τεχνολογιών να απειλήσουν το μέλλον της δημοκρατίας και επομένως προσδίδουμε ιδιαίτερη σημασία στις αναφορές στo ξεκίνημα της Παγκόσμιας Ιθαγένειας του Στόχου 7 του SDG4. Αυτό καταδεικνύει την πεποίθησή μας πως τα Ανθρώπινα Δικαιώματα εγγυώνται θεμελιωδώς την αρμοδιότητα και τη συμπερίληψη που θα έπρεπε να υποστηρίζει όλο το Μέλλον της Εκπαίδευσης.

Μας δίνει θάρρος το ότι αρκετά κράτη-μέλη ήδη εξερευνούν τα είδη ευρείας συστηματικής προσέγγισης που πιστεύουμε πως απαιτούνται: συγκεκριμένα στο κίνημα Escuela Nueva (Νέο Σχολείο) στην Κολομβία, στο πρόγραμμα Education Cities (Εκπαιδευτικές Πόλεις) στο Ισραήλ, και στο δίκτυο «101 δημοκρατικά σχολεία» στην Ινδονησία. Επίσης, ενθαρρυντικές είναι ξεχωριστές περιπτώσεις σχολείων όπως το XP School και το School 21 στην Αγγλία, τα σχολεία Agora στην Ολλανδία, το σχολείο Suvermai στο πλαίσιο ενός σχολείου στην Εσθονία, και τα Charter Schools,  τα High–Tech–High–Schools ή το High School for the Recording Arts (Λύκειο για Ηχοληψία) στις ΗΠΑ. Επικροτούμε επίσης κινήσεις όπως το Πρόγραμμα Ελπίδα (Hope Programme) του Συμβουλίου των Καθολικών Σχολείων της Οττάβα στον Καναδά που απευθύνεται σε οικογένειες μετά-κορονοϊού στο Οντάριο που ψάχνουν για ευέλικτες εξατομικευμένες δημόσιες παροχές για τα παιδιά τους.

Ενστερνιζόμαστε πλήρως τις προτάσεις σας για συλλογική διαχείριση της κοινότητας, με την κυβερνητική στήριξη, για να εξασφαλιστεί ότι η παιδεία δεν είναι δέσμια ισχυρών συμφερόντων ή κατευθυνόμενη προς το όφελος μόνο μερικών. Με αυτό κατά νου συνιστούμε έρευνα στις παιδαγωγικές μεθόδους και τα αποτελέσματα καταξιωμένων εναλλακτικών υποδομών, κάποιες φορές αναφερόμενων ως «πρωτοπόροι της δυνατότητας», με σκοπό η εμπειρία τους να είναι προσβάσιμη σε όλους. Με το επισυναπτόμενο έγγραφο έχουμε προσπαθήσει να είμαστε όσο το δυνατόν πιο συνεπείς στο να μοιραζόμαστε τις απαντήσεις μας στις αναφορές σας και οποιαδήποτε ευκαιρία περαιτέρω συζήτησης των θεμάτων μαζί σας είναι ευπρόσδεκτη. Πιστεύουμε ότι η επιβίωση των δημοκρατιών μας και ειλικρινά η επιβίωση του είδους μας είναι σε ρίσκο, και ότι η εργασία της επιτροπής σας είναι κατεπείγουσας ανάγκης και υπέρτατης σημασίας.

Με σεβασμό και εκτίμηση,

Richard Fransham – Διευθύνων, Ένωση για Παιδιά και Νέους, (UCY), ιδρυτής του προγράμματος CHIP, ΚΑΝΑΔΑΣ

Gabriel Groiss – Παιδαγωγός, Παιδαγωγικός διευθυντής ενός ελεύθερου-δημοκρατικού Σχολείου στη Φύση, Αντιπρόεδρος της EUDEC (Ευρωπαϊκή Δημοκρατική Εκπαιδευτική Κοινότητα), ΓΕΡΜΑΝΙΑ και ΙΣΠΑΝΙΑ

Derry Hannam – Υποδιευθυντής Λυκείου και Σχολικός Επιθεωρητής, σύμβουλος της Βρετανικής κυβέρνησης και του Συμβουλίου της Ευρώπης στην Εκπαίδευση για τη Δημοκρατική Ιθαγένεια/την Εκπαίδευση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Yaacov Hecht – Διευθύνων του ‘Education Cities’ και ιδρυτής κρατικά επιχορηγούμενων Δημοκρατικών Σχολείων, ΙΣΡΑΗΛ

Katy Zago – Γονέας και ειδικός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μέλλος του ALLI asbl, ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

 

Απάντηση στην Ενημέρωση Προόδου της Διεθνούς Επιτροπής για το Μέλλον της Εκπαίδευσης της ΟΥΝΕΣΚΟ

Αγαπητά μέλη της Επιτροπής,

Όπως διαβάζετε την υποβολή μας, θα θέλαμε να έχετε υπόψη σας την ακόλουθη δήλωση διότι αποτελεί μία από τις πιο αξιόλογες αναφορές στην εκπαίδευση που διεξήχθη ποτέ. Προέρχεται από την επιτροπή που εγκαθιδρύθηκε το 1965 από την Κυβέρνηση του Οντάριο ώστε να κάνει μια μελέτη στους στόχους και σκοπούς της εκπαίδευσης στην επαρχία της. Οι συγγραφείς ξεκινούν ένα κεφάλαιο με τίτλο «Η Αναζήτηση της Αλήθειας σε μια Δημοκρατική Κοινωνία» ως εξής:

«Αν τα ύψιστα ιδανικά της αλήθειας μπορούν να αναζητηθούν μόνο σε μια ελεύθερη κοινωνία, τότε είναι εξαιρετικά σημαντικό η εκπαίδευση, το επίσημο λίκνο των αναζητητών της αλήθειας, να αντανακλά την αναγνώριση αυτών των παραγόντων στην κοινωνία μας που μπορoύν να παρεμποδίσουν την ελεύθερη ροή της ατομικής σκέψης και πράξης».

Η δημοκρατία προϋποθέτει την ελευθερία σκέψης, τον αντίλογο και την αλλαγή με νόμιμο τρόπο προς όφελος όλων. Πρόκειται για μια ευέλικτη, ανακλαστική μορφή διακυβέρνησης, δύσκολης να περιγραφεί με αυστηρούς όρους. Η Δημοκρατία δεν προκύπτει ως ένα αποτέλεσμα επιβαλλόμενων ή κατασκευασμένων πολιτικών πρακτικών, αλλά ως μια δυναμική, απελευθερωτική δύναμη, τροφοδοτούμενη από τους ίδιους τους πολίτες. Μπορεί να αναπτυχθεί και να ανθίσει μόνο όταν οι πολίτες της είναι ελεύθεροι να αναζητούν συνεχώς νέες ιδέες, μοντέλα και θεωρίες για να αντικαταστήσουν την αναχρονιστική γνώση σε μια προσπάθεια να εξυπηρετήσουν έναν αυξανόμενο πληθυσμό αύριο.

Μια αληθινή δημοκρατία είναι μια ελεύθερη και υπεύθυνη κοινωνία, και το ένα στοιχείο δεν μπορεί να υπάρχει ή να έχει νόημα χωρίς το άλλο.»

Εκτιμούμε πάρα πολύ πολλά θεμελιώδη στοιχεία που επισημαίνονται στην Ενημέρωση Προόδου σας. Ωστόσο νιώθουμε πως κάποιες συγκεκριμένες και αξιοσημείωτες εμπειρίες έχουν αγνοηθεί ή παρανοηθεί. Άρα, για να είμαστε μέρος του δημόσιου διαλόγου που σκοπεύετε να εκκινήσετε, οφείλουμε να εκφράσουμε επιφυλάξεις πάνω σε συγκεκριμένα στοιχεία και υποθέσεις αυτής της αναφοράς. Για την ακρίβεια θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την Ατζέντα 2030 των ΗΕ για μια ανανεωμένη παιδεία ως το 2050 για ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο μέλλον.

Ως αντιπρόσωποι μιας μικτής διεθνούς ομάδας επαγγελματιών και πολιτών έχουμε μακρόχρονη εμπειρία με παιδαγωγικές προσεγγίσεις επικεντρωμένες στην αυτοοργάνωση και στην αυτοκατεύθυνση της μάθησης των βρεφών και μικρών ηλικιών. Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε επίσης ικανοί να τη συγκρίνουμε ευρέως με τα συμβατικά, με προκατευθυνόμενο πρόγραμμα σπουδών σχολεία σε πλαίσια ευπορίας. Τέτοια πλαίσια θεωρούνται συχνά ως πρότυπα για ποιοτική εκπαίδευση, αλλά είναι ώρα να αναθεωρήσουμε σοβαρά αυτήν την πεποίθηση.

Τα σχόλιά μας διατυπώνονται σε 4 μέρη που συνοψίζονται παρακάτω και συμπληρώνονται από μια λεπτομερή επιχειρηματολογία και μια μη εξαντλητική λίστα πηγών.

1. Η Εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: Ο Κεντρικός Άξονας

2. Η Εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: Πραγματικότητα

3. Η Εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: Έγκυρες Εναλλακτικές

4. Η Εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: Διαχείριση

Σύνοψη

1. Η Εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: Ο Κεντρικός Άξονας

Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα προσφέρουν μια σταθερή και πάγια ηθική βάση για να καταστεί εφικτή η αλλαγή καταρρίπτοντας παλαιά παραδείγματα. Αντιπροσωπεύουν ένα αξιόλογο πλαίσιο για να χτίσει κανείς σε μια νέα βάση. Ωστόσο, είναι θεμιτό να αντικρουστούν εάν οδηγούν σε πολιτισμική καταστροφή ή φθορά των ανθρώπινων αξιών. Εφόσον προωθούν την ειρήνη και την ελευθερία θα έπρεπε να προσφέρουν τη δυνατότητα για μια ποικιλία πεποιθήσεων και πολιτισμών να συνυπάρχουν, χωρίς να διαταράσσουν φυσικές διαδικασίες. Δεν υπάρχει ανάγκη για επιβολή μικροπρεπούς ομογένειας: είναι ζήτημα κυρίως πρότασης παρά επιβολής.

Σε αυτό το κεφάλαιο εξετάζουμε τις βασικές αρχές της ιδεολογίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σχετικά με την εκπαίδευση. Εξουσία και δυνάμεις πρέπει να βρίσκονται σε ισορροπία ανάμεσα σε όλους τους συμμετέχοντες και υποκείμενα. Δε θα έπρεπε να ξεχνούμε πως πάνω από το νόμο έχουμε το ανθρώπινο ον, το να διατηρούμε την ανθρωπιά μας και το περιβάλλον μας είναι το κυριότερο και για να το κάνουμε αυτό οφείλουμε να προστατεύουμε την ψυχική μας υγεία μέσα από την αυτοδιάθεση και την κοινωνική δικαιοσύνη.

«Οι Δυτικοί», παρατήρησε ο Marcos Sandoval της φυλής Triqui της Oaxaca (Μεξικό) απεικονίζουν τη δικαιοσύνη με μια γυναίκα με τα μάτια δεμένα. Θέλουμε να είναι με τα μάτια της ορθάνοιχτα, να αξιολογεί πλήρως τι συμβαίνει. Αντί για την ουδετερότητα ή την αμεροληψία, θέλουμε ενσυναίσθηση. Το πρόσωπο που εγκληματεί είναι απαραίτητο να εισακούεται, αντί να υπόκειται σε μία δίκη» (Απόσπασμα από το Διαφεύγοντας από την Εκπαίδευση, του Madhu Suri Prakash και του Gustavo Esteva).

http://arvindguptatoys.com/arvindgupta/escapingeducation.pdf.)

2. Η εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: Πραγματικότητα

Δε θα έπρεπε να αναζητάμε ομοιογένεια εις βάρος της ποικιλομορφίας θυσιάζοντας τις δυνατότητες μοναδικών ατόμων. Οι νέοι άνθρωποι θα έπρεπε να μεγαλώσουν σε ένα εκπαιδευτικό τοπίο όπου η φωνή τους μετράει και όπου δε μαθαίνουν να είναι υφιστάμενοι. Θα πρέπει να είναι σε θέση να αναπτύξουν επαρκές συναισθηματικό σθένος για να διατηρήσουν την ακεραιότητά τους και να γίνουν δυνατοί. Για αυτό χρειάζονται αναγνώριση, ασφάλεια και αίσθηση του ανήκειν.

Η πραγματικότητα που παρατηρούμε παρόλ ’αυτά είναι μια αυξημένη τάση για υποβολή σε νόρμες και συμβάσεις, και ταυτόχρονα μια υποβάθμιση εκείνων που δεν ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία. Αυτό οδηγεί σε ευρεία θεσμοθετημένη κακοποίηση, υπό το πρόσχημα της εκπαίδευσης, με πολύ επιβλαβείς συνέπειες για την υγιή ανάπτυξη βρεφών και ατόμων νεαρών ηλικιών. Αυτό οδηγεί σε ανισότητες αντί για ισότητα.

Ας απελευθερώσουμε τις λέξεις ώστε να αποδομήσουμε τη βία και να αποδεσμεύσουμε την «παιδική ηλικία»: τα βρέφη και τα μικρά παιδιά δεν είναι αντικείμενα αλλά υποκείμενα με πλήρη ανθρώπινα δικαιώματα.

3. Η Εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: Έγκυρες Εναλλακτικές

Είναι πλάνη να πιστεύουμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε την εκπαίδευση επιβάλλοντας στοχοθεσία, προγραμματισμό και συστηματοποίηση (προφανώς όλο και περισσότερο στον ψηφιακό κόσμο). Η μάθηση είναι όσο απροσπέλαστη και απρόβλεπτη όσο και παράδοξη, συμβαίνοντας πέρα από το τι μπορούμε να προσφέρουμε ή παρά το τι προσφέρουμε. Καλύτερα να είμαστε η αλλαγή που θέλουμε να δούμε όπως λέει ο Γκάντι.

Όντας βιολογικά προγραμματισμένοι να μαθαίνουμε με φυσικό τρόπο, αν η παιδαγωγική της Μητέρας Φύσης παρεκκλίνει από αυτήν μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές φυσικές και ψυχολογικές διαταραχές. Επομένως, βασιζόμενοι στη δική μας εμπειρία και εμπειρική γνώση συμφωνούμε με τον Δόκτορα Peter Gray ότι η Αυτό-κατευθυνόμενη Εκπαίδευση, όχι η προοδευτική εκπαίδευση είναι το κύμα του μέλλοντος.

Το να βλέπουμε την εκπαίδευση ως ένα ατομικό δικαίωμα στην αυτονομία και την αυτοδιάθεση δεν αποτρέπει την κατάκτηση συλλογικών στόχων, άρα χρειαζόμαστε πράγματι την υποβολή; Για να επιτευχθούν κοινοί στόχοι δεν είναι απαραίτητο να θυσιάζονται οι προσωπικές ελευθερίες: το συλλογικό εμπεριέχει το ατομικό. Δε θα έπρεπε να μας επιτρέπεται να συναινούμε στο ποιο πολιτισμικό μοντέλο θέλουμε να υποβληθούμε; Όλοι αξιολογούμε τα γεγονότα που υποστηρίζουν τις πεποιθήσεις μας, αλλά πρέπει να πειραματιστούμε με νέους δρόμους και να πάρουμε ρίσκα. Ο φόβος πάντα τροφοδοτεί την οπισθοδρόμηση. Αν στοιχηματίσουμε σε θετικές αξίες, μπορούμε να δώσουμε ελπίδα. Αλλά το Κράτος αποτρέπει τη δημιουργία μιας συλλογικής επιθυμίας όταν το άτομο δεν είναι ενεργός παράγοντας.

4. Η Εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: Διαχείριση;

Σε μια κολλεκτιβιστική προσέγγιση της εκπαίδευσης, η διαχείριση μπορεί μόνο να είναι αυθαίρετη (όχι προς αναζήτηση της αλήθειας) και επομένως μεροληπτική.

Κρατικοί φραγμοί που εμποδίζουν την απαραίτητη καινοτομία και τον πλουραλισμό για την πραγμάτωση του δικαιώματος στην εκπαίδευση πρέπει να αποδομηθούν και έτσι να στρωθεί το έδαφος για νέα μοντέλα όπου οι δρώντες θα ορίζουν τα δικά τους κριτήρια. Οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να έχουν την ευθύνη να σέβονται απόλυτα τα ανθρώπινα δικαιώματα σε θέματα εκπαίδευσης. Σημειωτέον ότι τα οφέλη έγκυρων εναλλακτικών προσεγγίσεων μπορούν εύκολα να ενταχθούν στα συμβατικά σχολεία και επομένως να είναι στη διάθεση των περισσότερων πολιτών. Παραθέτουμε παραδείγματα από τέτοια εκπαιδευτικά οικοσυστήματα σε αυτό το κεφάλαιο.

Ως αποτέλεσμα, τα εμπόδια σε μια αλλαγή μοντέλου δεν είναι τόσο μεγάλα όσο μπορεί αν νομίζουμε. Ας διαρρήξουμε τη διαφθορά που τα εμποδίζει εμμένοντας στην ακεραιότητά μας και ενεργώντας ανάλογα.

1. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΩΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ: Ο ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

_______________________________________________________________________________

Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ένα τείχος ενάντια στο φόβο και την άγνοια.

Χάνα Άρεντ

_______________________________________________________________________________

Μια ανάγνωση των ερμηνειών και της ιστορίας των ιδρυτικών κειμένων πάνω στο δικαίωμα στην εκπαίδευση δείχνει ξεκάθαρα το σκοπό τους να πολεμήσουν ενάντια σε κάθε μορφή κυριαρχίας και κατάχρησης εξουσίας που δεν είναι απαραίτητη έτσι ώστε να διατηρήσουν την ειρήνη και να επιτύχουν όλο και περισσότερο τις άλλες θεμελιώδεις ελευθερίες.

Ανθρώπινα δικαιώματα = ΟΧΙ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗ

Το δικαίωμα στην εκπαίδευση δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από το δικαίωμα στο να μπορείς να διακρίνεις και να είσαι αυτόνομος για κάθε άτομο, ασχέτως ηλικίας, χωρίς να υποδεικνύεται κάποιο εκπαιδευτικό μονοπάτι. Είναι ένα δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, που αποτελείται από το να βρίσκει κανείς τι είναι το σωστό για τον ίδιο, χωρίς να βλάπτει άλλους, έτσι ώστε να σχηματιστεί κοινωνία.

Ανθρώπινα δικαιώματα = ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ έναντι ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ & ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Το δικαίωμα στην εκπαίδευση αφορά στο να παρέχονται ασφαλή, μη βίαια, συμπεριληπτικά και αποτελεσματικά περιβάλλοντα μάθησης για όλους. Τα κράτη έχουν ευθύνη να καθιστούν εφικτή την ανάπτυξη δίκαιων συστημάτων δημόσιας εκπαίδευσης τα οποία σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και οδηγούν σε ένα διαρκές ατομικό και συλλογικό ευ ζην.

Ανθρώπινα δικαιώματα = ΑΝΑΛΗΨΗ ΕΥΘΥΝΩΝ

Εξατομικευμένες, συμμετοχικές και συνεργατικές παιδαγωγικές μέθοδοι δεν είναι επαρκώς αφομοιωμένες έτσι ώστε να εφαρμοστούν εύκολα στο δημόσιο σχολικό σύστημα. Για την ακρίβεια «η κουλτούρα μας, από τις απαρχές της, αντιλαμβάνεται την πολιτική εξουσία με όρους ιεραρχικών και αυταρχικών σχέσεων προσταγής-υποταγής» και αυτό κάθετα ισχύει και για το σχολικό σύστημα. Παρόλ’αυτά, εάν «μπορούμε να αναλογιστούμε την πολιτική χωρίς βία, δεν μπορούμε να σκεφτούμε μια κοινωνία χωρίς πολιτική […]» (Clastres). Κοινωνικοί δεσμοί και μάθηση είναι δυνατοί χωρίς επιβολή.

Ανθρώπινα δικαιώματα = ΥΓΙΗΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ

Τα δικαιώματα στην εκπαίδευση στοχεύουν στην προώθηση της ειρήνης και της ανοχής. Θα έπρεπε να μας έφερναν ένα βήμα πιο κοντά στην καρδιά της ανθρώπινης ύπαρξής μας, ενεργοποιώντας την καρδιά ενώ διατηρούν έναν υγιή νου. Μια διακεκριμένη καναδική ένωση για την ψυχική υγεία επεσήμανε πως αρχές στον πυρήνα της ψυχικής υγείας είναι η κοινωνική δικαιοσύνη και η αυτοδιάθεση.

Όλες αυτές οι αξίες και οι σκοποί έχουν διατυπωθεί στον Ευρωπαϊκό νόμο από το 1952. Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρούμε σε πολλές χώρες την τάση να επιβάλλονται αυθαίρετα κριτήρια με αποτέλεσμα να διακινδυνεύονται σοβαρά τα ηθικά θεμέλια των ανθρώπινων δικαιωμάτων και το μέλλον μας.

Όπως το τοποθετεί ο φιλόσοφος José Ortega y Gasset: «Είναι περίεργο που όλες οι ιστορικές κρίσεις προκύπτουν στην αρχή μιας περιόδου ομογένειας, στην οποία όλα είναι λίγο από όλα και τίποτα δεν είναι καθορισμένο απόλυτα αλλά κατά προσέγγιση.» Ας το έχουμε αυτό κατά νου.

2. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΩΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ: ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

_______________________________________________________________________________

Η ανισότητα βρίσκεται σε έξαρση, και οι λίγοι που λαμβάνουν

παγκόσμιες αποφάσεις δε φέρουν κοινωνική ευθύνη.

Herbert Renz–Polster

_______________________________________________________________________________

Όταν το κράτος αναλαμβάνει την υποχρέωση της παιδείας μέσα στο πλαίσιο της ισότητας, το πράττει μέσω ενός οργανισμού που λειτουργεί αναζητώντας την ομογένεια εις βάρος της ετερογένειας. Ωστόσο, η επιθυμία της επιβολής του ίδιου εκπαιδευτικού μοντέλου σε όλους, σχηματισμένο μετά από συμβιβασμούς, «περιορίζει μια ολόκληρη κοινωνία στην ασημαντότητα».

Ο συγγραφέας και ακαδημαϊκός Alain Déneault επισημαίνει επίσης ότι: «Η μετριότητα είναι ο κανόνας με βάση τον οποίο τα επαγγέλματα παραχωρούν τη θέση τους στις λειτουργίες, οι πρακτικές στις τεχνικές, η ικανότητα στην εκτέλεση. Τα σχολικά προγράμματα που εξασκούνται χωρίς ανοιχτό διάλογο, δεν ενθαρρύνουν, ή δεν ενθαρρύνουν αρκετά, την αναζήτηση ιδεολογικών θεμελίων και την ανάπτυξη κριτικής σκέψης, άρα και της διορατικότητας, και επομένως παράγουν μια μάζα αμόρφωτων αποφοίτων».

Ο απολυταρχισμός είναι η τάση να υποβαλλόμαστε σε νόρμες και συμβάσεις, και ταυτόχρονα να υποτιμούμε όσους δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Όσοι υφίστανται ένα πλαίσιο στο οποίο δεν εισακούονται και όπου υποβάλλονται συνεχώς σε ντροπή και εκφοβισμό θα νιώθουν αδύναμοι και ασήμαντοι όσο μεγαλώνουν – και θα καταδικαστούν σε ένα μακρόχρονο ταξίδι κάλυψης αυτού του κενού. (Renz–Polster) Αυτό μας τοποθετεί καταμεσής στα ζητήματα της παιδικής ηλικίας: αναγνώριση, ασφάλεια και αίσθηση του ανήκειν είναι απαραίτητα ώστε να γίνει ένα παιδί αυτόνομος και υπεύθυνος ενήλικας. Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά που δεν βρίσκουν αυτή την ασφάλεια στις οικογένειές τους θα πρέπει να την προσλάβουν από θεσμούς όπως οι βρεφονηπιακοί και οι παιδικοί σταθμοί και τα σχολεία με το μήνυμα: Είμαστε δίπλα σας! Μπορείτε να μας εμπιστευτείτε! Έχουμε μια αξιόπιστη σχέση! Όμως αντιθέτως τα μικρά παιδιά μεγαλώνουν σε ένα εκπαιδευτικό τοπίο όπου η φωνή τους δε μετράει και όπου μαθαίνουν να είναι υφιστάμενοι. (Renz–Polster)

Αυτή είναι η πραγματικότητα εκατομμυρίων βρεφών, νηπίων και μικρών παιδιών στις πλούσιες και μοντέρνες χώρες μας. Στα πιο συμβατικά σχολεία, τα βρέφη, τα νήπια και τα μικρά παιδιά δε λαμβάνουν σεβασμό σε σχέση με τις βασικές φυσικές και ψυχολογικές ανάγκες και δικαιώματά τους, το οποίο μετατρέπεται έπειτα σε μια ευρεία θεσμοθετημένη κακοποίηση, υπό το πρόσχημα της εκπαίδευσης, με πολύ βλαβερές συνέπειες για την υγιή ανάπτυξη των βρεφών, των νηπίων και των μικρών παιδιών.

______________________________________________________________________________

Δεν μπορούμε να απελευθερωθούμε από ένα δεινό χωρίς να το ονομάσουμε και να το κρίνουμε ως δεινό.

Alice Miller

______________________________________________________________________________

Εδώ θα αναφέρουμε εν συντομία μερικά χαρακτηριστικά της κοινής πρακτικής:

• Τα βρέφη και τα νήπια αποχωρίζονται συχνά πάρα πολύ νωρίς (ακόμα και πριν τον 1,5 χρόνο) και πολύ απότομα (χωρίς μια ομαλή περίοδο προσαρμογής) και για πάρα πολύ χρόνο (μέχρι 6 με 8 ώρες τη μέρα, 5 μέρες την εβδομάδα), από τη μητέρα τους και άλλα κοντινά άτομα, σε παιδικούς σταθμούς όπου η πραγματικότητα αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από συνθήκες ανεπαρκούς προσοχής (συχνά με μια πολύ υψηλή αναλογία νηπίων/παιδαγωγού, καθιστώντας την ουσιαστική παιδαγωγική προσοχή πρακτικά αδύνατη). Αυτό έπειτα (συμπεριλαμβάνοντας επίσης πιθανή επιβλαβή επαναλαμβανόμενη παιδαγωγική συμπεριφορά των γονιών ήδη πριν την εισαγωγή στον παιδικό σταθμό) προκαλεί πρώιμη βαθιά ψυχο-συναισθηματική βλάβη, όπως φόβο, σύγχυση, αποπροσανατολισμό, άγχος, αγωνία, δυσπιστία, έλλειψη αυτοπεποίθησης κλπ. τα οποία μπορούν να σημαδέψουν αρνητικά την προσωπική αντίληψη και τη στάση απέναντι στη ζωή με θεμελιώδη τρόπο: εφόσον δεν υπάρχει επιλογή, τα βρέφη και τα νήπια σύντομα συνηθίζουν σε αυτές τις στρεσογόνες συνθήκες με το να γίνονται παθητικά (για παράδειγμα ο εγκέφαλος αντιδρά παράγοντας κορτιζόλη για να μουδιάσει ο ίδιος), αποδεχόμενα την επίπονη πραγματικότητά τους, υποθέτοντας ότι είναι ο φυσιολογικός τρόπος να ζουν, χάνοντας σε μεγάλο βαθμό την ευαισθησία και τη γνωστική τους ικανότητα να αμφισβητήσουν το κατεστημένο, επίσης, εφόσον η έλλειψη επιλογής συνεχίζει, στη μελλοντική τους σχολική ζωή (που περιγράφεται στα παρακάτω σημεία), και –εν τέλει- στην «ελεύθερη» ενήλική τους εργασιακή ζωή.

• Στα βρέφη και μικρά παιδιά συχνά δεν επιτρέπεται να ακολουθήσουν ελεύθερα τις βασικές τους βιολογικές και ηθολογικές ανάγκες, όπως την ελεύθερη κίνηση, το παιχνίδι, την ομιλία, το να φάνε, το να πιούν, να ξεκουραστούν, να πάνε στην τουαλέτα κλπ. Αυτό πλήττει βαθιά την υγιή ανάπτυξη βασικών προσωπικών ικανοτήτων, όπως η αντίληψη του εαυτού και η σύνδεση με το εσωτερικό «είναι»

• Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά αντιμετωπίζονται συστηματικά με μια προσδοκία του πώς θα έπρεπε να είναι, να αναπτύσσονται και να μαθαίνουν, μεταδίδοντάς τους συνεχώς το μήνυμα ότι με τον τρόπο τον οποίο ήδη είναι, είναι ανεπαρκή. Αυτό βλάπτει σοβαρά την ανάπτυξη μιας υγιούς αυτοπεποίθησης. Αυτό είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για άτομα μη νευροτυπικά, των οποίων τα μονοπάτια μάθησης διαφέρουν περισσότερο και έχουν μεγαλύτερη δυσκολία προσαρμογής σε εξωτερικές προσδοκίες. Αυτές οι ομάδες υποφέρουν σοβαρά ως συνέπεια του παραδοσιακού σχολείου και αντιπροσωπεύονται σε δυσανάλογο βαθμό σε φυλακές, στατιστικές ψυχικής υγείας και ανεργίας, ως αποτέλεσμα των διαφορετικών τους δεξιοτήτων και ταλέντων, τα οποία δεν αναγνωρίστηκαν ή δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να τα αναπτύξουν δημιουργικά.

• Τα βρέφη και τα νήπια βρίσκονται συνεχώς υπό εξωτερική καθοδήγηση, όπου το σύστημα επιβράβευσης-τιμωρίας είναι το κεντρικό εργαλείο κατάκτησης της υπακοής τους, και όπου η εξωτερική κινητοποίηση υιοθετείται ως κεντρικός μοχλός για οποιαδήποτε ενέργεια, πράγμα που δημιουργεί βαθιά ψυχοσυναισθηματική εξάρτηση από την εξωτερική επιδοκιμασία. Αυτό πλήττει πολύ βαθιά την υγιή ανάπτυξη και την προσωπική αυτονομία.

• Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά εξαναγκάζονται πολλές χιλιάδες ώρες (13.000 ώρες κατά προσέγγιση στη σχολική ζωή κατά μέσο όρο) να μελετήσουν πράγματα για τα οποία δεν έχουν κανένα απολύτως ενδιαφέρον. Αυτό προκαλεί αυτό που λέγεται «βουλιμική μάθηση», όπου η πληροφορία λαμβάνεται υπό πίεση τόσο όσο να την «φτύσουν» ξανά σύντομα για ένα διαγώνισμα, όμως μόνο πάρα πολύ λίγο από αυτό το περιεχόμενο θα διατηρηθεί μακροπρόθεσμα ώστε να χρησιμοποιηθεί από το μαθητή. Αυτό έχει γίνει καλά κατανοητό εδώ και πολλά χρόνια, αλλά συνεχίζει να είναι η τυπική διαδικασία στα περισσότερα εκπαιδευτικά πλαίσια, έτσι ώστε να πραγματοποιείται μια αξιολόγηση των «μαθησιακών» διαδικασιών.

• Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά υπόκεινται συνεχώς σε εξωτερική αξιολόγηση, η οποία εν πρώτοις: επικεντρώνεται κυρίως σε πολύ περιορισμένα πεδία ανθρώπινων ικανοτήτων του γνωστικού και πνευματικού χώρου, αγνοώντας πολλά άλλα. Δεύτερον, χρησιμοποιούνται επιφανειακά τυποποιημένα διαγωνίσματα, τα οποία ελάχιστα μπορούν να αποτυπώσουν τις πραγματικές εσωτερικές μαθησιακές διεργασίες κατανόησης και ερμηνείας, αλλά τοποθετούν την αξία των ατόμων σε απλές κλίμακες αριθμών. Αυτού του τύπου η εξέταση δεν είναι μόνο επιφανειακή, αλλά επίσης δημιουργεί μια πολύ σχετική, επιβλαβή ψυχολογική πίεση στους περισσότερους μαθητές και λειτουργεί εν τέλει κυρίως ως εργαλείο για κοινωνική διαλογή, όπου ο πολιτικός στόχος για ίσες ευκαιρίες δε βρίσκει πραγματική ανταπόκριση, και η κοινωνική ανισότητα διατηρείται και διαιωνίζεται συστηματικά.

• Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά διαχωρίζονται τεχνητά κατά ηλικία, κάποιες φορές ακόμα κατά φύλο, το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις δημιουργεί μια κοινωνική ιεραρχία μεταξύ τους, όπου, αντί για ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη, συχνά εγκαθιδρύονται κουλτούρες ασέβειας και υποβάθμισης των νεότερων και «ασθενέστερων».

Τα παραπάνω απλά συνοψίζουν κάποια κεντρικά κρίσιμα χαρακτηριστικά, τα οποία θα μπορούσαν να αναπτυχθούν περισσότερο, π.χ. τα μικρά παιδιά δε γνωρίζουν τα δικά τους ενδιαφέροντα και ταλέντα, μαζική αποτυχία στο σχολείο, έλλειψη κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης που εκφράζεται μέσα από τη συνεχιζόμενη ανεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά ή την άνοδο της πολιτικής δημαγωγίας, κλπ. Αλλά πού είναι η σύγχρονη επιστημονική απόδειξη που νομιμοποιεί την κυρίαρχη πρακτική;!

Ποια εμπειρικά γεγονότα υποστηρίζουν τον τρόπο με τον οποίο φερόμαστε στα μικρά παιδιά στην κοινωνία μας; Η εξίσωση της συλλογικής μας ευημερίας θα μείνει άλυτη μέχρι να επανεξετάσουμε τους παράγοντες. Η εκπαίδευση χρειάζεται θετικά πρότυπα. Διδάσκουμε (δείχνουμε) τι είμαστε.

3. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΩΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ: ΕΓΚΥΡΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ

Με σκοπό να σταματήσει η τεράστια θεσμοθετημένη κακοποίηση εκατομμυρίων βρεφών, νηπίων και παιδιών (επιμένουμε: ακόμα και σε εύπορες ανεπτυγμένες χώρες), και να παύσει η αναπαραγωγή από τις φτωχές χώρες προς αναζήτηση της προόδου μέσα από μίμηση βλαβερών μοντέλων, πρέπει να ασκηθεί πολύ ξεκάθαρη κριτική όταν δημοσιεύονται τόσο σημαντικές αναφορές σχετικά με το μέλλον της εκπαίδευσης, σε σχέση με το ότι ο εξαναγκασμός της θέλησης των βρεφών, των νηπίων και των παιδιών δεν είναι ο σωστός τρόπος, και σας παρακαλούμε να ενσωματώσετε αυτήν τη σημαντική εξακρίβωση στην αναφορά σας. Εξάλλου, οι ακόλουθες διατυπώσεις στην Ενημέρωση Προόδου τράβηξαν ιδιαίτερα την προσοχή μας και θα τις σχολιάσουμε:

“Η Επιτροπή ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ ΚΑΤΑ μιας οπτικής που γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής […]: ΟΤΙ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ «ΦΥΣΙΚΑ» ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΤΙΓΜΗ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΧΩΡΟ.”

“Ενώ η μάθηση μπορεί να προκύψει ευρέως, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΥΘΟΡΜΗΤΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ.”

“Το να αναγνωρίσουμε τη σχέση της μεγάλης ποικιλομορφίας εκπαιδευτικών διεργασιών και πρακτικών που λαμβάνουν χώρα σε διάφορα περιβάλλοντα, είναι απαραίτητο να τονιστεί ότι, όσο ανοιχτή και αβέβαιη είναι κατά βάση η εκπαίδευση, παρόλ’αυτά απαιτεί στοχοθεσία, προγραμματισμό και συστηματοποίηση ΕΠΕΙΔΗ ΔΕΝ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΦΥΣΙΚΑ Η ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ.”

Μπορούμε να κατανοήσουμε μια τέτοια στάση μέσα στο πλαίσιο της επιρροής του εγκλεισμού λόγω Covid σε μαθητές συμβατικών σχολείων. Όμως, εφόσον αυτά τα άτομα έχουν μεγαλώσει κυρίως σε καταναγκαστικά περιβάλλοντα με επιβαλλόμενη φοίτηση, πώς είναι δυνατόν να έχουμε την απαίτηση από αυτούς ξαφνικά να μπορούν να εκπαιδεύσουν τους εαυτούς τους αυτόνομα όπως θα το εύχονταν τρίτοι;

Μα και πέρα από την συγκεκριμένη τωρινή κατάσταση συνιστούμε ανεπιφύλακτα να διαβάσετε το παρακάτω άρθρο του Peter Gray για περαιτέρω προβληματισμό στην Αυτό-Κατευθυνόμενη Εκπαίδευση: https://www.psychologytoday.com/us/blog/freedom-learn/201706/differences-between-self-directed-and-progressive-education

Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι μέσω εγγενούς κινήτρου ή όχι, η μάθηση απλά προκύπτει αυθόρμητα, κανείς δε γνωρίζει πώς, και προφανώς προκύπτει όλο και περισσότερο όταν φυσικές μαθησιακές διαδικασίες δεν έχουν διακοπεί.

Η Μαρία Μοντεσσόρι λέει πως κάθε νεαρό άτομο έχει το δικό του κατασκευαστικό σχέδιο που επιθυμεί να αναπτύξει στην πορεία της ζωής του. Εάν του διακόψουν αυτή τη διαδικασία, π.χ. από την επέμβαση ή την διδαχή ενηλίκων, το παιδί απομακρύνεται όλο και περισσότερο από αυτό. Το ονομάζει παρέκκλιση και αυτό μπορεί να καταλήξει σε φυσικές ή ψυχολογικές αιτίες ασθενειών όταν συμβαίνει πολύ συχνά. Η μάθηση είναι όσο απροσπέλαστη ή απρόβλεπτη όσο και παράδοξη, προκύπτοντας πέρα από το τι μπορεί να προσφέρουμε ή παρά το τι μπορεί να προσφέρουμε.

_______________________________________________________________________________

Το βασικό δεν είναι να κάνουμε τους ανθρώπους να κατανοούν

αλλά να διασφαλίσουμε ότι τα εμπόδια προς την κατανόηση έχουν αφαιρεθεί.

Jean–Pierre Winter

___________________________________________________________________________________

Η αυθόρμητη μάθηση είναι μια προσαρμοστική λειτουργία του εγκεφάλου: νέα νευρολογικά δίκτυα σχηματίζονται όταν ένα άτομο έρχεται σε επαφή με μια νέα πληροφορία. Υπάρχει μεγάλη ομοιότητα με το προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα του σώματός μας.

Η μάθηση είναι μια φυσική λειτουργία του εγκεφάλου. Και δεν μπορεί να σταματήσει, μπορεί μόνο να κατευθυνθεί. Παρότι τα σχολικά συστήματα ως τώρα έχουν προσπαθήσει να κινητοποιήσουν τους μαθητές να μαθαίνουν μια συγκεκριμένη συλλογή από πληροφορίες, κάθε βρέφος και παιδί ανταποκρίνεται διαφορετικά σε αυτό.

Μια τέτοια ανταπόκριση δε σχετίζεται με το γνωστικό περιεχόμενο των σχολικών εργασιών, αλλά με τις κοινωνικές και συναισθηματικές καταστάσεις στις οποίες έχουν βρεθεί κατά τη διάρκεια του σχολείου. Όλοι έχουμε δει πολύ έξυπνα παιδιά να συμπεριφέρονται άσχημα ή να παίρνουν μέτριους βαθμούς. Κατά τη διάρκεια συνεντεύξεων, λένε κυρίως ότι εξαναγκάζονται να μάθουν αυτά που άλλοι άνθρωποι τους επιβάλλουν, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα δικά τους ενδιαφέροντα. Αλλά εγκαταλελειμμένα να λαμβάνουν πληροφορίες και εμπειρίες ακολουθώντας τα δικά τους ενδιαφέροντα, αυτά τα παιδιά (όπως οι περισσότεροι άνθρωποι) έχουν τα πάνω και τα κάτω τους, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους. Μια τέτοια διαδικασία αποτελεί και η μέθοδος επιστημονικής αναζήτησης που οδηγεί στις μεγάλες ανακαλύψεις και παρατηρήσεις. Το να μαθαίνει κανείς με αυτόν τον τρόπο είναι πιο ζωντανό και σχετικό με την ανάπτυξη.

Σκεφτείτε λίγο πώς μαθαίνετε καλύτερα, άρα αλήθεια πιστεύετε πως η εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι αυθόρμητη ή φυσική; Η ερώτηση που θέτουμε στον εαυτό μας επομένως είναι εάν στην πραγματικότητα θεωρείτε την εκπαίδευση ως απελευθέρωση ή ως επιβολή;

Υπάρχει μια τεράστια διαφορά ανάμεσα στην εκπαίδευση με την έννοια της καθοδήγησης ενός ατόμου έξω από τον αληθινό του εαυτό και την εκπαίδευση ως το άνοιγμα στην πρόσβαση στις πληροφορίες και τη γνώση έτσι ώστε ένα άτομο να μπορεί να γίνει αυτό που είναι το σωστό για το ίδιο. Μια τέτοια εκπαίδευση θα μπορούσε να χειραφετεί.

Για την ακρίβεια, το δικαίωμα στην εκπαίδευση αντιπροσωπεύει μια επιλογή. Εάν υπάρχει μια υποχρέωση ως αντίβαρο τότε πρόκειται κυρίως για τη μη παρεμπόδιση της μάθησης και τη δυνατότητα να λαμβάνουμε πεφωτισμένες αποφάσεις και έτσι να γίνουμε ένα αυτόνομο και υπεύθυνο άτομο. Το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι δικαίωμα στην αυτονομία.

Πέρα από αυτό, ας θυμίσουμε στον εαυτό μας ότι η αυτοδιάθεση ως ατομικό δικαίωμα να συμμετέχει κανείς σε κάθε επιλογή που το αφορά είναι μία από τις κεντρικές αξίες της Καναδικής Ένωσης για την Ψυχική Υγεία.

______________________________________________________________________________

Κάθε ώρα που ένα άτομο χάνει χρόνο από το να είναι ο εαυτός του

τον αποκόβει από τη ζωή του, τον αποσχίζει από την πραγματικότητά του.

José Ortega y Gasset

___________________________________________________________________________________

H επόμενη ερώτηση θα ήταν: η ατομική χειραφετική εκπαίδευση οδηγεί στην επίτευξη συλλογικών στόχων;

Σχετικά με αυτήν την οπτική, πρώτα θα θέλαμε να μοιραστούμε τις θετικές μας εμπειρίες από τις παιδαγωγικές μεθόδους που βασίζονται σε διαδικασίες αυτοδιαχείρισης και αυτοκατευθυνόμενης ανάπτυξης ή μάθησης. Πρόκειται για μια μεταστροφή μοντέλου από μια παιδαγωγική εργασία βασισμένη σε εξωγενή κινητοποίηση (στις μέρες μας συχνά κρυμμένη πίσω από τη μοντέρνα επονομαζόμενη «μαθητοκεντρική» μάθηση), σε μια παιδαγωγική εργασία βασισμένη σε πραγματική εγγενή κινητοποίηση.

Για να στηρίξουμε τη θέση μας εγγράφως, εδώ θα αναφερθούμε σε μια λίστα επιστημονικών άρθρων ή βιβλίων, που υποστηρίζουν την κριτική μας πάνω στις πρακτικές των συμβατικών σχολείων, αλλά, επίσης, επικυρώνουν τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις που βασίζονται στην Αυτό-Διαχειριζόμενη Εκπαίδευση.

Με δυο λόγια, θεωρούμε κρίσιμα παιδαγωγικά στοιχεία για μια ποιοτική εκπαίδευση τα εξής:

-Αυτό-εκπαίδευση των ενηλίκων : Η συνεχής προθυμία για στοχασμό και εξέλιξη, που σημαίνει η αυτό-εκπαίδευση, πρώτα των ίδιων των ενηλίκων (προς την πολιτισμική ανάπτυξη και συνοχή) που, επίσης, αντιπροσωπεύει το καλύτερο παράδειγμα ‘δια βίου μάθησης’ που μπορούμε να δώσουμε στα μικρά παιδιά. Έτσι οι ενήλικες δρουν ως πρότυπα.

-Σχέσεις εμπιστοσύνης: Η εργασία που βασίζεται σε σχέσεις εμπιστοσύνης είναι σημείο κλειδί, αλλά επίσης και η εργασία σε μικρά γκρουπ και σε παιδαγωγικές ομάδες, με αποδοχή και σεβασμό των νηπίων και των παιδιών στο εκάστοτε στάδιο ανάπτυξής τους (χωρίς να τα προσεγγίζουμε με τη γενική προβολή και προσδοκία του τι θα έπρεπε να μάθουν, μεταδίδοντας τους ότι ο τρόπος με τον οποίο είναι, είναι ανεπαρκής και εξαρτάται από την επιδοκιμασία μιας εξωτερικής αρχής).

-Εγγενής κινητοποίηση: Αναζήτηση για διατήρηση και καλλιέργεια της εγγενούς κινητοποίησης, και συνεπώς των διαδικασιών αυτοοργάνωσης και αυτό-σχηματισμού («αυτοκαθορισμένη και αυτοκατευθυνόμενη μάθηση»), ως κεντρικό μοχλό της ανάπτυξης και της μάθησης.

-Προσωπική ανάπτυξη σε δημοκρατικά περιβάλλοντα: Παιδαγωγικές προσεγγίσεις που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη των βασικών προσωπικών και κοινωνικο-συναισθηματικών δεξιοτήτων («δεξιότητες ζωής» και «κοινωνικές δεξιότητες») σε ελεύθερες δημοκρατικές δομές, που σφυρηλατούν πολίτες συνηθισμένους στην υπεύθυνη, συνεργατική και υποστηρικτική δημοκρατική συμμετοχή (… και που δεν επικεντρώνονται αποκλειστικά στο ακαδημαϊκό περιεχόμενο, το οποίο στο τέλος μπορεί να οδηγεί σε κοινωνική διαλογή…!)

-Ελεύθερο παιχνίδι: Το να αναγνωρίζεται το ελεύθερο παιχνίδι, όχι μόνο για την σπουδαία εκπαιδευτική του αξία, αλλά επίσης ως μια ηθολογική ανάγκη και επομένως ως ένα θεμελιώδες δικαίωμα του νεαρού ατόμου.

-Επαφή με τον αληθινό κόσμο: Το να είμαστε σε συνεχή επαφή με το φυσικό, κοινωνικοπολιτιστικό και κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον που προσφέρει τόση πολλή διέγερση, αλληλεπίδραση και μάθηση.

–Περιστασιακός και διαδικασιακός προσανατολισμός: Μια παιδαγωγική εργασία που στηρίζεται σε περιστασιακές και αυθόρμητες ιδέες και όχι προκατασκευασμένες και αυστηρές, και προσανατολισμένη προς τη διαδικασία και όχι προς το προϊόν, στην οποία οι δεξιότητες και η γνώση παίρνουν μορφή κυρίως μέσω αμέτρητων «μικρο-μαθησιακών» καταστάσεων

-Συμπερίληψη: Ζούμε μαζί σε συμπεριληπτικές, ανοικτές και μικτές, όλων των ηλικιών ομάδες, που παρέχουν την απαραίτητη ενσυναισθητική μάθηση (που αποφεύγει την εκπαίδευση σε μια μη υποστηρικτική «ταξική» ιεραρχία).

Άρα χρειαζόμαστε πραγματικά την υποταγή ώστε να επιτύχουμε κοινούς στόχους;

Η κοινωνιολόγος Danièle Linhart δηλώνει ότι η υποταγή παρεμποδίζει τη συλλογική σκέψη. Αναφέρεται στο εργασιακό περιβάλλον αλλά η ίδια αναζήτηση θα έπρεπε να σχετίζεται και με την εκπαίδευση. Αυτό έφερε εις πέρας ο ερευνητής Jean–François Nordmann στο παρακάτω απόσπασμα:

«Ο Κοινός Πυρήνας θα επιβεβαίωνε με πίστη ότι στην καρδιά του προγράμματος του ρεπουμπλικανικού σχολείου έγκειται η παραγωγή μαθημάτων με κατεύθυνση την ενεργή αυθυποβολή σε νόμους και πρόσωπα που αναγνωρίζονται ως ουσιώδη και υπερβατικά. Μα το όλο πρόβλημα, κατά τη γνώμη μας, είναι το να γνωρίζουμε αν δεν είναι ακριβώς αυτή η εσωτερική ρύθμιση και αυτό το γενικό εκπαιδευτικό καθεστώς, που κληροδοτήθηκε πριν πολύ καιρό και διατηρεί ακόμα σε σημαντικό βαθμό τις συλλογικές πεποιθήσεις, που θα αντικρουόταν ριζικά – πράγμα που συμβαίνει ήδη εδώ και αρκετές δεκαετίες – και με το οποίο θα ήταν απαραίτητο να διαρρηχθούν αποφασιστικά οι δεσμοί ώστε να αφεθεί χώρος για ένα τελείως διαφορετικό εκπαιδευτικό καθεστώς, που θα οδηγήσει στην έλευση ενός υποκειμένου πολύ πιο «αυτόνομου», ενεργού, δημιουργικού, δημοκρατικού και ουσιαστικού, από το αυθυποβεβλημένο, ηθικιστικό και ρεπουμπλικανικό υποκείμενο.(https://journals.openedition.org/edso/1648#ftn1)

Ή μήπως θα έπρεπε να αναπτύξουμε αυτονομία και να αφήσουμε χώρο για πρωτοβουλίες χωρίς καν να μπαίνουμε στη διαδικασία αμφισβήτησης της σχέση υποταγής, απορρίπτοντας την αρχαϊκή και απάνθρωπη της διάσταση, όπως προτείνει ο ειδικός Ανθρώπινου Δυναμικού Dennis Pennel;

Όλοι εκτιμούμε τα γεγονότα που υποστηρίζουν τα πιστεύω μας, αλλά πρέπει να πειραματιστούμε με νέους δρόμους και να πάρουμε ρίσκα. Ο φόβος πάντα τροφοδοτεί την οπισθοδρόμηση, αν στοιχηματίσουμε σε θετικές αξίες, μπορούμε να δώσουμε ελπίδα. Αλλά το Κράτος εμποδίζει τη πραγμάτωση μια συλλογικής επιθυμίας όταν το άτομο δεν είναι ενεργός παράγοντας.

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΩΣ ΑΝΙΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ;

Η πρόσβαση στην εκπαίδευση θα έπρεπε να κατευθύνεται ως ένα κοινό αγαθό, το ανθρώπινο δυναμικό ως ένα φυσικό δυναμικό, σε μια άνευ όρων συμμετοχική διαχείριση, σύμφωνα με τις αρχές της πολιτικού επιστήμονα Elinor Ostrom, νομπελίστα στην Οικονομία. Το κρατικό μονοπώλιο στην εκπαίδευση είναι τεχνητό. Ενώ τα κράτη έχουν ένα σημαντικό ρόλο να παίξουν στο να παρέχουν ίσες ευκαιρίες, η αποτελεσματική συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων από όλους τους «μετόχους», ασχέτως ηλικίας, είναι απαραίτητη.

Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι σαν ένας υπολογιστής. Δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να κατασκευάσουμε ένα αποτελεσματικό εργαλείο βασισμένο σε μια απαρχαιωμένη τεχνολογία. Τα κρατικά εμπόδια που παρεμποδίζουν την καινοτομία και τον πλουραλισμό που είναι απαραίτητα για την πραγμάτωση του δικαιώματος στην εκπαίδευση πρέπει να αποδομηθούν και επομένως να προετοιμαστεί το έδαφος για νεά μοντέλα όπου οι δρώντες θα ορίζουν τα δικά τους κριτήρια.

Είναι ενδιαφέρον το ότι γράφετε στην αναφορά σας:

Το να οραματιζόμαστε νέα εκπαιδευτικά οικοσυστήματα προϋποθέτει τον επανακαθορισμό της δομής, της ύλης και της παιδαγωγικής. Τα σχολικά κτήρια θα πρέπει να σχεδιαστούν ή να προσαρμοστούν με την ίδια τόλμη και δημιουργικότητα που πρωτοϊδρύθηκαν το 19^ο αιώνα. Νέα εκπαιδευτικά οικοσυστήματα πρέπει να προσφέρουν στους μαθητές εμπειρίες τις οποίες διαφορετικά δε θα είχαν την ευκαιρία να ζήσουν. Για αυτό υπάρχουν τα σχολεία. Αυτό διαχωρίζει τα σχολεία από την κατ’ οίκον διδασκαλία ή τη μάθηση σε ψηφιακά περιβάλλοντα.

Η ανθρωπότητα μπόρεσε να ανθίσει προτού δημιουργηθούν τα σχολεία. Μπορείτε να φανταστείτε μια ζωή χωρίς σχολείο όπως στην ταινία CaRabA ή έχουμε όλοι τόσο πολύ εμποτιστεί από την πιο νεαρή ηλικία με τη σχολική ιδεολογία ότι δεν μπορούμε ούτε να διανοηθούμε την εκπαίδευση χωρίς ένα σχολείο;

Τα εκπαιδευτικά οικοσυστήματα που επιτρέπουν στους μαθητές να έχουν εμπειρίες με τις οποίες δε θα είχαν έρθει σε επαφή με άλλο τρόπο ήδη υπάρχουν και έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή μεταξύ άλλων από τους unschoolers – άρα έξω από τα σχολεία! – εδώ και δεκαετίες ή και αιώνες. Είναι εκπληκτικό το πόσο διαφοροποιημένη η ζωή χωρίς σχολείο θα μπορούσε να είναι.

Η ερώτηση ωστόσο δεν είναι αν θα έπρεπε να υπάρχουν σχολεία ή όχι αλλά τα πάντα εξαρτώνται από το τι είναι σωστό για ένα άτομο σε συγκεκριμένο χρόνο και τι επιλογές έχει αυτό το άτομο σχετικά με τις ευκαιρίες μάθησης.

Όπως ειπώθηκε από τον Richard Fransham σε ένα πρόσφατο AERO newsletter, απαιτείται η προσφορά ευκαιριών σε κοινοτικά σχολεία ώστε ο κόσμος να επιλέξει ποιο παράδειγμα επιθυμεί να ακολουθήσει. Αρχικά, η επιλογή ενός παιδο-κεντρικού μαθησιακού περιβάλλοντος θα ήταν υπό τη μορφή πιλοτικών προγραμμάτων βασισμένων στην Ιδέα 20% του Derry Hannam, την ιδέα του ελεύθερου μαθητή όπως το ορίζει το Unschooling School, το σχολείο-μέσα-σε-ένα-κοινοτικό-σχολείο όπως του προγράμματος CHIP που προωθείται από το OPERI, ή το ενδιαφέρον πρόγραμμα HOPE που εφαρμόζεται από το Σύλλογο Καθολικών Σχολείων της Οττάβα. Αυτά τα σχολεία στηρίζονται όλα στη βάση της αλλαγής από επιλογή όπου είναι τόσο εξίσου ορατά και προσβάσιμα στους μαθητές όσο και τα παραδοσιακά προγράμματα. Κάποιοι θα πουν ότι η διαχείριση ανταγωνιστικών μοντέλων κάτω από την ίδια στέγη δε θα δουλέψει ποτέ, αλλά αυτό είναι ένας μύθος βασισμένος στην προκατάληψη ότι οι εκπαιδευτικοί δεν είναι επαγγελματίες. Ίσως η ριζική αλλαγή που χρειαζόμαστε είναι πρώτα να από-ιδρυματοποιηθούμε οι ίδιοι για να επιτρέψουμε σε μια ποικιλία προτάσεων να ανθίσουν επιτρέποντας σε κάθε άτομο να τις επιλέγει και να τις αποεπιλέγει και να ανακαλύπτει τι ταιριάζει στις δικές του μαθησιακές ανάγκες.

_______________________________________________________________________________

Η αποξένωση στερεί τη συνειδητοποίηση της αποξένωσης.

Pierre Bourdieu

_______________________________________________________________________________

Το να επιλέξει κανείς να εξέλθει από το σχολείο προσωρινά ή όχι θα έπρεπε να είναι, επίσης, μία από τις πολλές πιθανές επιλογές. Μια τέτοια επιλογή θα επέτρεπε στις οικογένειες να έχουν την εμπειρία, να μάθουν και να προσαρμοστούν, να εφεύρουν και να δημιουργήσουν αλλά εάν δεν ταιριάζουν στη νόρμα αντιμετωπίζονται με κάποιο τρόπο υπερβολικά συχνά ως εγκληματίες ή επικίνδυνοι αντιρρησίες και επίσης αποθαρρύνονται από το να πάρουν αυτό το μονοπάτι.

Άλλωστε, παρά τις πολλές γραφειοκρατικές και χρηματοδοτικές δυσκολίες, οι συμμετοχικές και συνεργατικές μαθησιακές μέθοδοι επίσης εφαρμόζονται ήδη σε πολύ σπάνια ελεύθερα δημοκρατικά σχολεία. Η θετική τους συνεισφορά στη δημιουργία μιας δημοκρατικής και ανοιχτής κοινωνίας θα έπρεπε να είναι αδιαμφισβήτητη. Ωστόσο, στην πράξη αποθαρρύνονται σημαντικά από κάποιες κυβερνήσεις (πχ. Γαλλία).

Αλλά αυτές οι αποθαρρύνσεις συμβαδίζουν με τα ανθρώπινα δικαιώματα ως ένας τρόπος για την προώθηση της ειρήνης και της δημοκρατίας; Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε την ορθή ηθική διακυβέρνηση εάν θεμελιώδη δικαιώματα δε λαμβάνονται σοβαρά υπόψη με το να ποινικοποιείται αποτελεσματικά ο μη-σεβασμός τους;

Θεωρούμε την ελευθερία στην εκπαίδευση ως απαραίτητη για να δώσει απαντήσεις σε σύγχρονες προκλήσεις. Η επιστήμη είναι πιο κοντά στην ποίηση από ό,τι στην πραγματικότητα. Είναι ένας κόσμος φαντασίας. Πώς είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε το μέλλον μας χωρίς ελευθερία στη μάθηση;

Σε μια κολλεκτιβιστική προσέγγιση στην εκπαίδευση, η διακυβέρνηση δεν μπορεί παρά να είναι αυθαίρετη (όχι προς αναζήτηση της αλήθειας) και επομένως μεροληπτική. Συνεπώς, συχνά εκλαμβάνεται ως μια αδικία και ασέβεια ως προς την εγγενή αξιοπρέπεια του κάθε ανθρώπινου όντος. Αυτό είναι για παράδειγμα εμφανές στις τυποποιημένες αξιολογήσεις ειδικών διαταραχών ή αναγκών των μαθητών, οι οποίες κάποιες φορές μάλιστα παραπέμπουν σε συλλογική νορμοπάθεια. Όταν δεν υπάρχει χώρος για διαφοροποίηση καθαρά για διοικητικούς λόγους, η επίδραση στην καλή ψυχοσωματική κατάσταση των παιδιών μπορεί να είναι τεράστια.

Παρεπιπτόντως το γνωρίζατε ότι στην Αυτο-Κατευθυνόμενη Εκπαίδευση η δυσλεξία δεν αποτελεί πρόβλημα; (eg. 4/10 DYS & SDE – FHREE);

Πώς μπορούμε να συλλέξουμε εμπειρικές αποδείξεις χωρίς δεκαετίες ελευθερίας μακριά από την κυρίαρχη πρακτική;

Και αν ξοδεύαμε χρήματα προωθώντας τον πολιτισμό και την τέχνη αντί να επισκευάζουμε αυτό που έχουμε καταστρέψει;

Και αν ο ατομικισμός είναι στην πραγματικότητα απαραίτητος για τη συλλογική σκέψη και ευημερία;

_______________________________________________________________________________

Ο άνθρωπος για να ζήσει πρέπει να σκεφτεί.

Αν σκέφτεται κακά, χωρίς εσωτερική αλήθεια, ζει κακά.

Jose Ortega y Gasset

_______________________________________________________________________________

Αν τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ένα τείχος ενάντια στο φόβο και την άγνοια, δε θα έπρεπε να αγνοήσουμε την πρόσφατη έρευνα και τις δεκαετίες έγκυρων εμπειρικών δεδομένων στην Αυτό-Κατευθυνόμενη Εκπαίδευση και τα ελεύθερα δημοκρατικά μαθησιακά περιβάλλοντα.

Κάτι που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι δεν είναι δυνατόν να απαντήσουμε στο αίτημά σας για ανατροφοδότηση του προσχεδίου σας Μέλλον της Εκπαίδευσης με την απαραίτητη συντομία και σαφήνεια ώστε να δημιουργηθεί το πρίσμα μιας φρέσκιας ματιάς. Επομένως, σας τονίζουμε με μεγάλη ειλικρίνεια να εξετάσετε την απάντηση μας εδώ ως μια πρόσκληση σε διάλογο μαζί μας, ως ένα αίτημα να μας δώσετε την απαραίτητη ευκαιρία να μελετήσουμε καθολικά μαζί σας την πιθανότητα ότι η μερική εγκατάλειψη μακρά παγιωμένων πεποιθήσεων είναι απαραίτηση προκειμένου να επιτύχετε το στόχο σας.

Η επιβίωση και η βελτίωση των δημοκρατιών μας, και ίσως ακόμα και η επιβίωση του ανθρώπινου γένους βρίσκεται σε κίνδυνο. Αν μη τι άλλο, σας παρακαλούμε να παρακινήσετε τις αρμόδιες υπηρεσίες που θα διατυπώσουν το τελικό σας κείμενο τουλάχιστον να συμπεριλάβουν πλήρως υποστηριζόμενα πιλοτικά προγράμματα που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να φανταστούν μια διαφορετική οπτική για τη δημόσια εκπαίδευση που έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει μια ελεύθερη και υπεύθυνη κοινωνία.

Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για την προσοχή σας.

 

Αυτή η αναφορά συντάχθηκε με τη συμβολή πολλών παραγόντων αλλαγής ανά τον κόσμο και υποστηρίζεται από πάρα πολλούς ακόμη.

Λίστα πηγών: https://suitable-education.uk/evidence-base-for-self-directed-education/

Και περισσότερα στο: https://www.progressiveeducation.org/post-category/research/